Πόσες ώρες ύπνου χρειαζόμαστε πραγματικά και γιατί μάς είναι τόσο απαραίτητος; Μπορούμε να κοιμόμαστε σπαστά; Τι επιπτώσεις έχει στην παγκόσμια οικονομία η στέρηση του ύπνου και ποια είναι η τελευταία τάση για την αντιμετώπισή της;

Το βραβείο Νομπέλ Ιατρικής και Φυσιολογίας δόθηκε φέτος σε τρεις αμερικανούς επιστήμονες, οι οποίοι ανακάλυψαν τους κυτταρικούς μηχανισμούς που μας κάνουν να αισθανόμαστε τόσο χάλια όταν ταξιδεύουμε. Στην πραγματικότητα όμως εξίσου εξαντλημένος μπορεί να αισθάνεται κάποιος και χωρίς καν να φύγει  από το σπίτι του, αν δεν κοιμάται καλά.

Η στέρηση του ύπνου επηρεάζει τόσο τις γνωστικές όσο και τις συναισθηματικές λειτουργίες, προκαλώντας σε ήπιες περιπτώσεις από ζάλη, υπνηλία και μειωμένη εγρήγορση μέχρι παραισθήσεις και παραλήρημα σε πιο σοβαρές.

Μεσημεριανή σιέστα σε αιώρα στην Κόστα Ρίκα [Wikipedia / Michael Nutt]

Η κατάσταση αυτή συνδέεται και με την οικονομία, γεγονός που εξηγεί γιατί στην εποχή μας σε οποιαδήποτε συζήτηση για την παραγωγικότητα αναφέρεται υποχρεωτικά και η συλλογική μας ανάγκη για σιέστα, με άλλα λόγια μερικά λεπτά μεσημεριανού υπνάκου.

Όταν μιλούν οι αριθμοί

• 7 ώρες ύπνου είναι οι λιγότερες που χρειαζόμαστε για να μην υποφέρουμε από «έλλειψη ύπνου».

• 680 δισ. δολάρια είναι το ΑΕΠ που χάνεται κάθε χρόνο από ελλιπή ύπνο των εργαζομένων στις ΗΠΑ, τον Καναδά, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γερμανία και την Ιαπωνία.

• 80,8 δισ. δολάρια προβλέπεται ότι θα είναι το μέγεθος της παγκόσμιας αγοράς βοηθημάτων ύπνου για το 2020.

• 6,20 δολάρια ανά ώρα κοστίζει η σιέστα σε ένα από τα κουβούκλια στα ειδικά μαγαζιά για καφέ και υπνάκο που υπάρχουν ήδη στη Νότια Κορέα. (Η τιμή περιλαμβάνει ποτά)

Οι ερευνητές της Rand Corporation (αμερικανική μη κερδοσκοπική εταιρεία think tank, έρευνας και ανάλυσης για την παγκόσμια πολιτική) υπολόγισαν ότι οι άνθρωποι που κοιμούνται έξι έως επτά ώρες τη νύχτα χάνουν 1,5% του παραγωγικού τους χρόνου σε σύγκριση με εκείνους που κοιμούνται επτά έως εννέα ώρες. Πολλαπλασιάζοντας αυτό το ποσοστό με το σύνολο του αμερικανικού εργατικού δυναμικού, υπολογίζεται ότι στις ΗΠΑ  η απώλεια ανέρχεται σε 1,23 εκατ. εργάσιμες ημέρες.

Εξηγήσεις

Τι είναι ο ύπνος; Και γιατί κοιμόμαστε; Σύμφωνα με τους επιστήμονες, ο ύπνος χαρακτηρίζεται από τρία πράγματα, γράφει το Quartz:

• Μας παραλύει και μας κάνει να μην ανταποκρινόμαστε στο περιβάλλον μας.

• Μπορεί να τερματιστεί απότομα (σε αντίθεση με το κώμα).

• Χωρίς αυτόν, είμαστε λιγότερο ενεργητικοί.

Γιατί μας είναι τόσο απαραίτητος; Ο ύπνος δίνει στους μυς και στα όργανά μας την ευκαιρία να επαναφορτιστούν. Το πιο σημαντικό, όμως, είναι ότι επιτρέπει στο μυαλό μας να οργανώσει τις πληροφορίες που συγκεντρώσαμε την προηγούμενη μέρα – πράγμα που σημαίνει ότι συχνά ξεχνάμε πολλές από αυτές. Ορισμένοι επιστήμονες, όμως, πιστεύουν ότι είναι απαραίτητο για τη διαδικασία εδραίωσης νέων αναμνήσεων.

Φοιτητές του Caltech ανακάλυψαν πρόσφατα ότι οι μέδουσες του αρχαίου είδους Κασσιόπεια κοιμούνται τις νύχτες [Wikimedia.Commons / Jacopo Werther]

Μια εκπληκτική ανακάλυψη σχετική με τον ύπνο της μέδουσας

Σαφώς ο ύπνος παίζει σημαντικό ρόλο σε οποιοδήποτε πλάσμα με εγκέφαλο. Αλλά τι γίνεται με τα πλάσματα που δεν διαθέτουν εγκέφαλο; Πρόσφατα, τρεις φοιτητές του  Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Καλιφόρνια (Caltech) διαπίστωσαν ότι οι μέδουσες Cassiopea -παρόλο ότι ανήκουν σε ένα πάρα πολύ παλιό είδος, που δεν έχει πραγματικό εγκέφαλο- εισέρχονται κάθε βράδυ σε έναν κύκλο ύπνου. Αν, όμως, αυτά τα αρχαία πλάσματα κοιμούνται επίσης, «σημαίνει ότι οι ρίζες αυτής της συμπεριφοράς είναι πιο αρχαίες από ό, τι υποψιάζεται κάποιος», γράφει η ιστοσελίδα Atlantic.

Πόσο καιρό μπορούμε να ζήσουμε…

…χωρίς νερό; 3-7 ημέρες μπορεί να επιβιώσει κατά μέσο όρο ένας υγιής ενήλικος χωρίς νερό (με την προϋπόθεση ότι έχει καταφύγιο).

…χωρίς ύπνο; 11 ημέρες (πιθανόν) το πολύ. Η εκτίμηση αυτή βασίζεται σε μια μελέτη με αρουραίους του 1989. Ωστόσο, ορισμένοι επιστήμονες πιστεύουν ότι ο πραγματικός λόγος που η στέρηση ύπνου οδηγεί σε θάνατο οφείλεται σε δευτερογενείς αιτίες, όπως οι ασθένειες λόγω καταστολής του ανοσοποιητικού συστήματος. (Τη δεκαετία του 1960 ένας 17χρονος παρέμεινε ξύπνιος για 11 ημέρες και αυτή είναι η μεγαλύτερη τεκμηριωμένη περίοδος που έχει καταγραφεί επιστημονικά).

…χωρίς τροφή; 21-40 ημέρες είναι η μεγαλύτερη περίοδος που κάποιοι άνθρωποι κατάφεραν να επιβιώσουν χωρίς φαγητό, παρόλο ότι είχαν πρόσβαση σε νερό.

Τάση: Kαφέ-μπαρ ύπνου

Η αυξανόμενη δημοτικότητα των καφέ-μπαρ ύπνου στην Νότια Κορέα είναι μέρος των «sleeponomics», μιας ταχύτατα αναπτυσσόμενης βιομηχανίας, η οποία είναι γνωστή ως «γρήγορη επούλωση», καθώς οι κουρασμένοι Κορεάτες, οι οποίοι επιπλέον έχουν λιγοστό χρόνο στη διάθεσή τους, αναζητούν γρήγορες λύσεις για να ξεκουράσουν όχι μόνο τα σώματά τους αλλά και το μυαλό τους. Είναι μια βιομηχανία που καλύπτει τα πάντα, από πολυθρόνες που κάνουν μασάζ, μέχρι ειδικά στρώματα και συνεδρίες γιόγκα.

Κουβούκλιο ύπνου στη βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου Wesleyan στο Κονέκτικατ των ΗΠΑ

Οι εργαζόμενοι σε γραφεία στη Νότια Κορέα αναζητούν τόσο απελπισμένα μια ευκαιρία να κλείσουν για λίγο τα μάτια τους  που ένας κινηματογράφος στο Γιεουίντο (συνοικία της Σεούλ όπου εδρεύουν πολλές επιχειρήσεις), προσέφερε υπηρεσίες σιέστας κατά τη διάρκεια του μεσημεριανού διαλλείματος, έναντι 10.000 γουάν (7,40 ευρώ) για μιάμιση ώρα. Όμως η ιδέα έχει ήδη αρχίσει να εξαπλώνεται και στην Ευρώπη αφού τα πρώτα μπαρ ύπνου εμφανίστηκαν ήδη στο Λονδίνο και στη Μαδρίτη. Κουβούκλια ύπνου (nap pods), εξάλλου, έχουν αρχίσει να εγκαθίστανται σε αεροδρόμια, πανεπιστήμια, βιβλιοθήκες, νοσοκομεία κλπ

Το πιο σέξι κρεβάτι του κόσμου

Το σύγχρονο στρώμα νερού «γεννήθηκε» τη δεκαετία του συνθήματος «Make love not war», συγκεκριμμένα το 1969 -την ίδια χρονιά που έγινε και το φεστιβάλ Γούντστοκ, σάς θυμίζω. Το σχεδίασε ο Τσαρλς Χολ ένας φοιτητής στο πανεπιστήμιο του Σαν Φραντσίσκο, γεμίζοντας μια θήκη από βινύλιο με νερό. Φυσικά ο Χιου Χέφνερ ήταν από τους πρώτους πελάτες του, που απέκτησε μάλιστα δύο, king size, ντυμένα με πράσινο βελούδο.

Αν και οι θεραπευτικές ιδιότητες του ύπνου «επιπλέοντας» είναι γνωστές τουλάχιστον από τα μέσα του 1800 –η πρώτη αναφορά χρονολογείται πριν από 3.000 χρόνια- εφευρέτης του σύγχρονου στρώματος νερού στο οποίο κοιμούνται δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο θεωρείται ο Χολ. Τη δεκαετία του ’70 στις ΗΠΑ, τα στρώματα νερού –πουλιόντουσαν σε δισκάδικα της εποχής πλάι σε LP των Cream και ινδικά στικ σανδαλόξυλου- αγαπήθηκαν πολύ από τους φοιτητές αν και σε μερικές φοιτητικές εστίες είχαν απαγορευτεί εξαιτίας των διαρροών.

Πολυφασικός ύπνος

Ο νυχτερινός ύπνος είναι κάτι που αρχίσαμε να κάνουμε τους τελευταίους αιώνες. Παλιότερα, οι άνθρωποι κοιμόντουσαν σπαστά. Εκτός της μεσημεριανής σιέστα –ύπνος δύο φάσεων- υπάρχει και ο πολυφασικός ύπνος με στόχο τη μείωση του συνολικού ύπνου, που όμως δεν θεωρείται υγιής συνήθεια. Λέγεται ότι ήταν ένα μοντέλο ύπνου που συνήθιζαν διάνοιες όπως ο Ναπολέων, ο Τέσλα και ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι –υποτίθεται ότι κοιμόταν για 15 λεπτά κάθε τέσσερις ώρες- ώστε μειώνοντας τον συνολικό χρόνο ύπνου να εξοικονομούν ώρες καθημερινά για δημιουργική δουλειά. Παρόλα αυτά δεν υπάρχουν αρκετά αξιόπιστα στοιχεία.

Ένας δημοσιογράφος του Quartz το δοκίμασε για έναν ολόκληρο χρόνο. Τα κατάφερε αν και δεν είναι εύκολο αφού όπως λέει, στις ημέρες μας, χρειάζεται κίνητρο για κάτι τέτοιο.

Εφιάλτες

Ο πολύς ύπνος, πάντως, δεν κάνει καλό. Γιατί; Άνθρωποι που ανέφεραν χρόνο ύπνου περισσότερο από εννέα ώρες τη νύχτα ήταν πιο πιθανό να έχουν εφιάλτες, σύμφωνα με μια μελέτη της Οξφόρδης.

Τα μυστικά του καλού ύπνου

Τελικά πώς μπορεί κανείς να κοιμηθεί σαν πουλάκι; Σύμφωνα με σύγχρονες έρευνες, τον καλύτερο ύπνο κάνουν τα βράδια οι άνθρωποι που έχουν σκοπό στη ζωή τους. Υπάρχουν, όμως, και κάποια τεχνάσματα που μας βοηθούν να κοιμόμαστε καλύτερα.

Πηγή: protagon.gr