του Charles Grant
by Γιώτα Χουλιάρα @ChouliaraGiota
Στη διάρκεια του μεγαλύτερου μέρους της ιστορίας της ΕΕ, μια ισχυρή συμμαχία μεταξύ Γαλλίας-Γερμανίας ήταν μια αναγκαία, αν και όχι επαρκής, προϋπόθεση για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Έχουν θεμελιωδώς διαφορετικές απόψεις σε πολλά θέματα, που σημαίνει πως όταν έχουν βρει μια συμβιβαστική λύση, οι εταίροι τους συνήθως ακολουθούν. Σε αυτό τον αιώνα ωστόσο, το δίδυμο έχει χάσει την δύναμή του. Η ανατολική διεύρυνση της ΕΕ μείωσε τη βαρύτητα της Γαλλίας και της Γερμανίας. Και στη συνέχεια, τα τελευταία χρόνια, η αδυναμία της γαλλικής οικονομίας -σε συνδυασμό με την παθητικότητα του προέδρου Hollande- οδήγησαν σε μια ανισορροπία μεταξύ Βερολίνου και Παρισιού.
Το ευρώ ήταν ένα γαλλό-γερμανικό project, αλλά το ζευγάρι έχει διαφωνήσει για το πώς θα επιλυθούν τα προβλήματα του ενιαίου νομίσματος. Η Γερμανία επιθυμεί αυστηρότερους κανόνες για τους κρατικούς προϋπολογισμούς και νέους μηχανισμούς για να πιέσει χώρες όπως η Γαλλία και η Ιταλία σε επώδυνες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Η Γαλλία έχει επιδιώξει πιο ενεργές μακροοικονομικά πολιτικές, κοινά μέσα όπως τα ευρωομόλογα (που θα αμοιβαιοποιήσει τα χρέη) και βήματα προς μια “ένωση μεταβιβάσεων”. Αλλά η Γερμανία έχει θέσει την ατζέντα και αγνόησε σε μεγάλο βαθμό τις γαλλικές ιδέες.
Ως υπουργός Οικονομικών του Hollande, ο Emmanuel Macron προσπάθησε σκληρά να αλλάξει τη γερμανική γνώμη. Έγραψε ένα άρθρο με τον Γερμανό ομόλογό του, τον Sigmar Gabriel των Σοσιαλδημοκρατών, ζητώντας ένα Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο καθώς και έναν προϋπολογισμό της ευρωζώνης να σταθεροποιήσει τη ζήτηση κατά μήκος του οικονομικού κύκλου. Αλλά η Angela Merkel και ο Wolfgang Schaeuble, ο υπουργός Οικονομικών της, έχουν κολλήσει σε μια προσέγγιση βασισμένη στους κανόνες που δίνει προτεραιότητα στη δημοσιονομική πειθαρχία και τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.
Επομένως ο Macron γνωρίζει ότι θα είναι δύσκολο να αλλάξει η γερμανική πολιτική. Το σχέδιό του είναι να εντυπωσιάσει τους Γερμανούς μεταρρυθμίζοντας τη Γαλλία -για παράδειγμα μειώνοντας το μη μισθολογικό κόστος της απασχόλησης, μειώνοντας το ποσοστό του δημοσίου στην οικονομική παραγωγή και εισάγοντας νορβηγικού τύπου ενεργείς πολιτικές της αγοράς εργασίας. Ελπίζει ότι η επιτυχία θα του δώσει την αξιοπιστία να πάει στο Βερολίνο και να προτείνει μια συμφωνία για το ευρώ και για πολλά άλλα.
Αν και το γερμανικό πολιτικό σύστημα είναι ενθουσιασμένο με τη νίκη του Macron, είναι διχασμένο για το πώς να απαντήσει. Αυτοί που είναι κοντά στη Merkel και στον Scheuble, οπως πολλοί Χριστιανοδημοκράτες, αμφιβάλλουν ότι ο Macron μπορεί να προχωρήσει σε πολλές μεταρρυθμίσεις βραχυπρόθεσμα. Παραμένουν επιφυλακτικοί για την Κεϋνσιανή σκέψη που υποστηρίζεται από τους Γάλλους. Σύμφωνα με τα λόγια βοηθού της Merkel: “η υπόλοιπη ΕΕ δεν θα πρέπει να πληρώσει τη Γαλλία να κάνει αυτό που είναι καλό για τη Γαλλία”.
Αλλά στο υπουργείο Εξωτερικών και στους κύκλους του SPD, υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι είναι υπέρ μιας πιο ενθουσιώδους απάντησης και θέλουν η Γερμανία να μετριάσει την ορθόδοξη στάση της για το ευρώ. Ένας από αυτούς πιέζει για μια νέα γαλλο-γερμανική συνθήκη (στο πρότυπο της συνθήκης των Ηλυσίων το 1963) και για κοινά ομόλογα ως ένα βήμα προς τα ευρωομολογα. Δηλώνει πως σε οποιαδήποτε νέα συμφωνία συμμαχίας με τους Χριστιανοδημοκράτες, το SPD θα επιμείνει να ικανοποιηθούν κάποια από τα γαλλικά αιτήματα.
Ωστόσο ο συντηρητισμός των ψηφοφόρων της Γερμανίας και των πολιτικών, καθιστά απίθανο ο Macron πάει πολύ μακριά στον επανασχεδιασμό της διακυβέρνησης της ευρωζώνης, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Η FAZ προσφάτως αποκάλεσε τον Macton “cher ami”, με την έννοια του αγαπημένου και του ακριβού. Το Der Spiegel δήλωσε ότι ο Mcron θα σώσει την Ευρώπη και η Γερμανία θα πληρώσει.
Όταν ο Macron συναντήθηκε με τη Merkel στο Βερολίνο στις 15 Μαΐου, η Le Monde επισήμανε ότι “ήταν λιγότερο κυνική” από ό,τι ήταν. Σε περισσότερα από δέκα χρόνια η Merkel είναι συνηθισμένη να συναντά νέους Γάλλους προέδρους που υπόσχονται να μεταρρυθμίσουν τη Γαλλία και να αναβιώσουν την ΕΕ. Ο Macron έκανε ό,τι μπορούσε για να τη διαβεβαιώσει, δηλώνοντας πως δεν ήθελε τα ευρωομόλογα να καλύψουν παρελθόντα χρέη. Αλλά δήλωσε πως είναι υπέρ των αμοιβαίων μέσων για την κάλυψη μελλοντικών επενδύσεων.
Πραγματικά, μία από τις προτεραιότητες του Macron φαίνεται να είναι να πείσει τη Γερμανία να ενισχύσει τις επενδύσεις, τόσο στο εσωτερικό όσο και στην ΕΕ, να τονώσει τη ζήτηση. Όταν ήταν υπουργο΄ί, ο ίδιος και ο Gabriel ανέθεσαν σε δύο επιφανείς οικονομολόγους -Jean Pisani-Ferry, τώρα σύμβουλος του Macron, και Henrik Enderlein, διευθυντή του Jacques Delors Institute Berlin- να γράψει ένα paper για τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις στη Γαλλία και στη Γερμανία. Πρότειναν τα λεφρά της ΕΕ ν πηγαίνουν σε νέα συλλογικά όργανα για να υποστηρίζουν τις ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις στην ευρωζώνη.
Οι μεγάλες αλλαγές στην ευρωζώνη που θέλει ο Macron, θα απαιτήσουν αλλαγή στη συνθήκη. Αλλά και η Merkel και ο Hollande -και σχεδόν όλοι οι ηγέτες της ΕΕ- έχουν δηλώσει πως είναι εναντίον κάτι τέτοιου, εξαιτίας του ότι είναι σχεδόν απίθανο να δεχθεί κάθε κράτος-μέλος να επικυρώσει την αναθεώρηση. Ωστόσο στο Βερολίνο, ο Macron δήλωσε ότι η αλλαγή της συνθήκης δεν ήταν πλέον ταμπού.Η Merkel απάντησε ευγενικά ότι “εάν μπορούμε να εξηγήσουμε για ποιον λόγο, γιατί, ποιο είναι το νόνημα, τότε θα είμαστε έτοιμοι”. Αλλά στην πραγματικότητα οι πιθανότητες μιας νέας συνθήκης της ΕΕ στο προσεχές μέλλον παραμένουν απομακρυσμένες. Οι ίδιοι οι σύμβουλοι της Merkel δεν τους αρέσει η ιδέα και πιστεύουν ότι οι τωρινές συνθήκες μπορούν να προσαρμοστούν σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις. Αυτό που ίσως είναι αντιληπτό, ιδιαίτερα εάν κάποιες χώρες επιδιώκουν να μπλοκάρουν ριζικές αλλαγές, είναι μια συνθήκη όχι της ΕΕ, μεταξύ των χωρών της ευρωζώνης, όπως το “δημοσιονομικό σύμφωνο” του 2012.
Στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας στη Γερμανία, οι Χριστιανοδημοκράτες θα επιτεθούν στη γραμμή του SPD για το ευρώ, ως “άσωτη”. Η Merkel είναι πιθανό να κερδίσει το Σεπτέμβριο, και ακόμη κι αν το SPD αποκτήσει μια πιο ισχυρή θέση στο νέο μεγάλο συνασπισμό, η προσεκτική προσέγγιση της Merkel στο ευρώ είναι πιθανό να κυριαρχήσει.
Αλλά μόλις τελειώσουν οι εκλογές, η Merkel πιθανότατα θα θέλει να δώσει στον Macron λίγα από αυτά που ζητά, ιδιαίτερα εάν προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις στη Γαλλία -όχι επειδή το γερμανικό χρηματοπιστωτικό σύστημα αναγνωρίζει ότι οι πολιτικές του ευρώ είναι ελαττωματικές, αλλά εξαιτίας των παιχνιδιών πολιτικής της ΕΕ. Η αποχώρηση της Βρετανίας σημαίνει ότι η Γερμανία χρειάζεται τη Γαλλία περισσότερο από ποτέ, ως έναν εταίρο που θα τη βοηθήσει να διοικήσει την ΕΕ. Δεν υπάρχουν άλλοι κατάλληλοι εταίροι. Η Merkel γνωρίζει ότι εάν απορρίψει τον Macron, θα επωφεληθούν οι ευρωσκεπτικιστές στη Γαλλία.
Πραγματικά, ορισμένοι Γερμανοί πολιτικοί που είναι περισσότερο δεσμευμένοι για στενούς δεσμούς με το Παρίσι, θεωρούν ότι όσο ευρύτερη είναι η διαπραγμάτευση μεταξύ των δύο χωρών, τόσο περισσότερες ευκαιρίες θα υπάρχουν η Γερμανία να τροποποιήσει τη στάση της για το ευρώ. Δηλώνουν ότι εάν η Γαλλία δώσει μια ισχυρότερη δέσμευση για τη γερμανική και ευρωπαϊκή ασφάλεια -θα μπορούσε ακόμη και να επεκτείνει την πυρηνική της ομπρέλα προς τα ανατολικά;- η Merkel δύσκολα θα μπορούσε να αντισταθεί στο να κάνει παραχωρήσεις στο Macron. Ο Macron είναι ένας ένθερμος υποστηρικτής για την ευρωπαϊκή αμυντική συνεργασία και θέλει όσο το δυνατό πιο ευρεία σχέση με το Βερολίνο.
Ένα ισχυρότερο γαλλό-γερμανικό δίδυμο θα ήταν καλό για την ΕΕ. Για παράδειγμα, μία μεταρρυθμιστική διακυβέρνηση της ευρωζώνης εμπνευσμένη από τον Macron, θα μπορούσε να κατευνάσει τις τάσεις μεταξύ βορρά και νότου, ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη στην Ιταλία (την οποία πολλοί Γάλλοι και Γερμανοί φορείς χάραξης πολιτικής θεωρούν ως τον πιο αδύναμο κρίκο στη νομισματική ένωση). Αλλά υπάρχει κα άλλη μία γραμμή, μεταξύ ανατολής και Δύσης, την οποία θα μπορούσε να επιδεινώσει μια γαλλο-γερμανική συνθήκη, εάν οι merkel και Macron δεν είναι πολύ προσεκτικοί.
Οι Πολωνία και Ουγγαρία συγκεκριμένα, και οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης γενικότερα, έχουν απογοητευτεί με τη στάση των Βρυξελλών και του Βερολίνου για τις ποσοστώσεις των μεταναστών, τις οποίες απορρίπτουν οι Ανατολικοί. Επίσης ανησυχούν ότι στην πιο “ευέλικτη” Ευρώπη την οποία φαίνεται να ευνοούν οι Γαλλία και Γερμανία -και η οποία μπορεί να περιλαμβάνει βαθύτερη ενοποίηση της ευρωζώνης- θα μείνουν πίσω ως “δευτεροκλασάτα” κράτη-μέλη. Επιπρόσθετα, η Πολωνία και η Ουγγαρία έχουν προβλήματα σχετικά με το κράτος δικαίου. Πολλά κράτη-μέλη τους κατηγορούν ότι διαβρώνουν την ελευθερία του Τύπου και την δικαστική ανεξαρτησία.
Αν και η Βαρσοβία και η Βουδαπέστη είναι αναμφίβολα υπεύθυνες για κάποιες από τις τωρινές δυσκολίες, οι Macron και Merkel θα πρέπει να δουλέψουν σκληρά για να αποτρέψουν την επιδείνωση αυτής της γραμμής. Θα πρέπει να προσπαθήσουν και να αναβιοώσουν την Τριανδρία της Βαϊμάρης που φέρνει μαζί την Πολωνία, τη Γαλλία και τη Γερμανία. Θα πρέπει να καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια να συμβουλευθούν τις ανατολικές χωρες για το μέλλον της ΕΕ και να τους ζητήσει τις ιδέες τους. Μια πιο ενωμένη Ευρώπη δεν μπορεί να αποκλείσει την Ανατολή.
Capital.gr, Geopolitics & Daily News
