Τι είναι το επικίνδυνο ακρυλαμίδιο στα τρόφιμα που προκαλεί καρκίνους
Ποια είναι η χημική ουσία που σύμφωνα με τους επιστήμονες μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για διάφορους τύπους καρκίνου.
Οι τηγανητές πατάτες, τα πατατάκια, τα κράκερ, το ψωμί, τα μπισκότα, τα δημητριακά και ο καφές αποτελούν μικρές καθημερινές γευστικές απολαύσεις. Οι επιστήμονες όμως μας γεμίζουν με νέες ενοχές, καθώς τα παραπάνω αλμυρά ή γλυκά τρόφιμα δεν αποτελούν μόνο «δεξαμενές» θερμίδων αλλά και πλούσιες πηγές μιας διατροφικής απειλής που ονομάζεται ακρυλαμίδιο.
Οι επιστήμονες του Εθνικού Ιδρύματος Καρκίνου των ΗΠΑ (NCI) είναι κατηγορηματικοί: από μελέτες σε τρωκτικά έχουν διαπιστώσει ότι η έκθεση στο ακρυλαμίδιο αυξάνει τον κίνδυνο για διάφορους τύπους καρκίνου.
Ειδικότερα, στο σώμα το ακρυλαμίδιο μετατρέπεται σε μια ένωση η οποία ονομάζεται γλυκιδαμίδιο και προκαλεί μεταλλάξεις και βλάβες στο DNA. Παρ’ όλα αυτά, στις επιδημιολογικές μελέτες η σύνδεση αυτή δεν ανιχνεύεται εύκολα.
Οι ερευνητές ωστόσο δεν πείθονται, σημειώνοντας ότι τα ασυμβίβαστα ευρήματα από μελέτες σε ανθρώπους συγκριτικά με τις αντίστοιχες μελέτες σε πειραματόζωα μπορούν να αποδοθούν στη δυσκολία του προσδιορισμού της πρόσληψης ακρυλαμιδίου ενός ατόμου με βάση την αναφερόμενη διατροφή του.
Η κατάσταση δε περιπλέκεται ακόμα περισσότερο εάν συνυπολογίσει κανείς ότι τα επίπεδα ακρυλαμιδίου στα τρόφιμα ποικίλλουν σημαντικά ανάλογα με τον κατασκευαστή, τον χρόνο μαγειρέματος, τη μέθοδο και τη θερμοκρασία της διαδικασίας μαγειρέματος.
Πάντως, υπό τα ανησυχητικά αυτά δεδομένα, στην Καλιφόρνια η Δικαιοσύνη αποφάσισε πρόσφατα ότι η αλυσίδα καφέ Starbucks θα πρέπει να προειδοποιεί τους καταναλωτές για τις πιθανές βλαβερές επιπτώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό των προϊόντων που σερβίρει.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση προχώρησε πρόσφατα ένα βήμα παραπέρα, θεσπίζοντας μέτρα άμβλυνσης του κινδύνου, ακολουθώντας μια στρατηγική μείωσης του ακρυλαμιδίου στα τρόφιμα. Ετσι, μεταξύ άλλων προβλέπονται συγκεκριμένες διαδικασίες για τις εταιρείες τροφίμων, καθώς και συστάσεις για τους καταναλωτές που μαγειρεύουν στο σπίτι.
Ο κανονισμός της ΕΕ θα ισχύει για κάθε εκμετάλλευση που παράγει, μεταποιεί ή εμπορεύεται προϊόντα πατάτας, ψωμιού, ζαχαροπλαστικής, δημητριακών για πρωινό, παιδικές τροφές, προϊόντα καφέ ή υποκατάστατα καφέ. Για την ιστορία πάντως, το ακρυλαμίδιο είναι στο… στόχαστρο της ΕΕ από το 2010, όταν τα κράτη-μέλη υποχρεώθηκαν να μετρούν την περιεκτικότητα σε ακρυλαμίδιο στα τρόφιμα ανά τακτά χρονικά διαστήματα και να υποβάλλουν τα δεδομένα στην Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA).
Με βάση τα δεδομένα αυτά, οι επιστήμονες ανέπτυξαν στρατηγικές για τη μείωση των επιπέδων ακρυλαμιδίου στην παραγωγή και στη μεταποίηση τροφίμων, οι οποίες είναι πλέον υποχρεωτικές για όλες τις εταιρείες τροφίμων στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
Οι μετρήσεις που ενοχοποιούν τα τρόφιμα:Πριν από μερικά χρόνια το Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης σε συνεργασία με τον Σουηδικό Φορέα Ελέγχου Τροφίμων έβαλε στο… μικροσκόπιο διάφορες λιχουδιές, μεταξύ των οποίων τηγανητές πατάτες, τσιπς, ψωμί και φρυγανιές που είχαν υποστεί υψηλή θερμιδική επεξεργασία. Τα αποτελέσματα ήταν αποκαλυπτικά, καθώς μετρήθηκαν πολύ υψηλές ποσότητες ακρυλαμιδίου (250-3.900 μg ανά kg τροφίμου).
Αντίθετα, τα μπισκότα, τα γλυκά καθώς και τα βραστά τρόφιμα εμφάνιζαν χαμηλές συγκεντρώσεις ακρυλαμιδίου (< 30 μg/kg). Αντίστοιχες έρευνες έχουν διεξαγάγει και άλλοι ευρωπαϊκοί φορείς ελέγχου τροφίμων (π.χ. στη Φινλανδία, στην Ολλανδία και στην Αγγλία), καταλήγοντας σε αντίστοιχα αποτελέσματα αναφορικά με τις τηγανητές πατάτες και τα τσιπς, αναφέροντας όμως ελαφρώς χαμηλότερες τιμές για το ψωμί (30-60 μg/kg) και τα διάφορα δημητριακά που χρησιμοποιούνται ως πρωινό (30-180 μg/kg).
Το τρόφιμο ωστόσο τα οποία ενοχοποιούν περισσότερο οι επιστήμονες εξαιτίας κυρίως της αυξημένης και καθημερινής κατανάλωσής του είναι το ψωμί.
Σημειώνεται ότι σχετικές μελέτες διεξάγονται και στη χώρα μας από τον Ενιαίο Φορέα Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ) σε συνεργασία με το Γενικό Χημείο του Κράτους. Ειδικότερα, στο πλαίσιο παρακολούθησης των παραγόντων κινδύνου, πραγματοποιεί ελέγχους σε τρόφιμα στα οποία η περιεκτικότητα σε ζάχαρα και σε υδρατάνθρακες είναι υψηλή, όπως πατάτες, τσιπς, δημητριακά, καφές, μπάρες δημητριακών, μπισκότα, κράκερ, παξιμάδια κ.ά. Σε αυτά γίνονται δειγματοληψίες για να προσδιοριστούν και τα επίπεδα ακρυλαμιδίου.
4+1 συμβουλές για πιο υγιεινό αποτέλεσμα
– Βάλτε τις κομμένες πατάτες σε κρύο νερό για μισή ώρα. Πριν τις τηγανίσετε, στραγγίξτετες καλά.
– Βράστε τις πατάτες πριν τις βάλετε στο τηγάνι. Στα διάφορα αμυλούχα βραστά τρόφιμα δεν έχει αναφερθεί σύνθεση ακρυλαμιδίου.
– Φροντίστε όταν τηγανίζετε τις πατάτες η θερμοκρασία του ελαιολάδου να μην ξεπερνά τους 175°C.
– Μην αφήνετε τις πατάτες να πάρουν σκούρο χρώμα.. Μόλις γίνουν χρυσαφένιες, βγάλτε τες από το τηγάνι ή τη φριτέζα.
– Μην καταναλώνετε τις καμένες πατάτες ή τα κομμάτια εκείνα που είναι πολύ σκούρα.
